Jeśli służbowy samochód osobowy wykorzystywany jest nieodpłatnie na cele prywatne, pracownik ma przychód w wysokości 250 lub 400 zł. Dla VAT jest to czynność obojętna podatkowo. Jeżeli jednak pracodawca obciąży pracownika tym kosztem w związku z prywatnym używaniem auta po pracy, to wykona na rzecz pracownika usługę opodatkowaną VAT. Można zatem powiedzieć, że zarówno w godzinach pracy, jak i po godzinach pracy samochód będzie wykorzystywany wyłącznie w działalności gospodarczej – rano do działalności podstawowej, po południu do działalności w zakresie wynajmu pojazdów.
Podstawową zasadą na gruncie podatku od towarów i usług jest neutralność tego podatku dla obrotu gospodarczego, która w praktyce sprowadza się do możliwości odliczenia podatku naliczonego od podatku należnego. W przypadku pojazdów samochodowych, w tym samochodów osobowych, począwszy od 1 kwietnia 2014 r. zasada ta ulega ograniczeniu w art. 86a ust. 1 UoVAT1. Przepis przewiduje, że odliczeniu podlega jedynie 50% podatku naliczonego wynikającego z faktury i dotyczącego wydatków związanych z pojazdami samochodowymi.2 Przepis ten jako zawężający systemową w podatku VAT zasadę neutralności powinien być interpretowany ściśle.
Powyższego ograniczenia nie stosujemy, jeżeli samochód jest wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika3. Spełnienie tego warunku jest niezbędne do odliczenia VAT w 100%. Przepisy różnie definiują, jak rozumieć wykorzystywanie pojazdu wyłącznie do działalności gospodarczej. Niekiedy sama konstrukcja pojazdu powoduje, że ustawodawca uznaje, że jest on wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej4. Dotyczy to co do zasady samochodów z jednym rzędem siedzeń, czy pojazdów specjalnych. W takim przypadku bez konieczności spełnienia dodatkowych warunków podatnikowi przysługuje pełne prawo do odliczenia podatku naliczonego, w tym od paliwa.
W przypadku jednak samochodów służbowych wykorzystywanych przez pracowników również prywatnie najczęściej nie mamy do czynienia z ww. pojazdami, lecz z samochodami osobowymi. Tych ostatnich zaś ustawodawca z oczywistych względów nie uważa za wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej.
Dla pełnego odliczenia VAT od wydatków związanych z samochodami osobowymi, podatnik zobowiązany jest zatem w inny sposób wykazać, że wykorzystuje pojazd wyłącznie do działalności gospodarczej. W tym celu podatnik powinien prowadzić dość szczegółową ewidencję przebiegu pojazdu, która będzie wykluczała możliwość użycia samochodu osobowego do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą.
W tym miejscu właśnie dotykamy sedna sprawy, mianowicie pojęcia działalności gospodarczej. Przepisy regulujące prawo do odliczenia podatku naliczonego nie definiują pojęcia działalności gospodarczej. Konsekwentnie, posługując się wykładnią systemową wewnętrzną, pojęcie działalności gospodarczej należy definiować tak, jak tego wymaga art. 15 ust. 2 UoVAT. Zgodnie zaś z tym przepisem, działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Z tego punktu widzenia w zakresie, w jakim podatnik będzie odpłatnie udostępniał służbowe samochody osobowe na cele prywatne swoim pracownikom, będzie świadczył na ich rzecz opodatkowaną VAT usługę, o której mowa w art. 8 ust. 1 UoVAT. Konsekwentnie, jego działalność w tym zakresie będzie traktowana jako działalność gospodarcza usługodawcy.
W związku z powyższym można postawić tezę, że zarówno w przypadku, jeżeli pracownicy podatnika będą wykorzystywać służbowe samochody osobowe w celu wykonywania zadań służbowych w godzinach pracy, jak również w przypadku, jeśli pracownicy będą wykorzystywać służbowe samochody osobowe w celach prywatnych za odpłatnością (działalność usługowa) po godzinach pracy, samochody służbowe będą wykorzystywane wyłącznie w działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 UoVAT, a w konsekwencji w działalności gospodarczej, o której mowa w art. 86a ust. 3 pkt 1 lit a UoVAT.
Konsekwentnie, w przypadku spełnienia dodatkowych warunków przewidzianych ustawą w postaci zgłoszenia auta do urzędu skarbowego (VAT-26) oraz przede wszystkim prowadzenia ewidencji przebiegu takiego pojazdu, podatnikowi powinno przysługiwać prawo do pełnego odliczenia podatku naliczonego od paliwa i pozostałych wydatków eksploatacyjnych związanych z wykorzystywaniem osobowych samochodów służbowych.
- Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054.
- Do 30 czerwca 2015 r. obowiązuje dodatkowe ograniczenie, które dotyczy całkowitego zakazu odliczenia VAT od paliwa do napędu samochodów osobowych. Natomiast od 1 lipca 2015 r. podatek naliczony z faktury za zakup paliwa będzie podlegał odliczeniu w 50%.
- Art. 86 ust. 3 pkt 1 lit. a) UoVAT.
- Art. 86 ust. 4 pkt 2 w zw. z art. 86a ust. 9 UoVAT.
Hubert Grzyb
Autor jest doradcą podatkowym, partnerem w spółce Górski Grzyb Adwokaci i Doradcy Podatkowi sp. p.
