Pytanie

Prowadzę działalność gospodarczą w zakresie handlu detalicznego. Zakupy towarów handlowych takich jak owoce i warzywa dokonywane od rolników były dokumentowane w księdze na podstawie dowodów wewnętrznych. Wyżej wymieniona sprzedaż była wykazywana w kasach fiskalnych. Na początku 2015 r. zorientowałem się, że ten sposób dokumentacji zakupów jest niezgodny z ustawą o rachunkowości.
Jakie kary grożą podatnikowi?

Odpowiedź
Niedochowanie warunków formalnych związanych z prowadzeniem ksiąg jest „wadliwym prowadzeniem księgi". Ten, kto wadliwie prowadzi księgę, podlega karze za wykroczenie skarbowe.

Uzasadnienie

W opisanej sytuacji mamy do czynienia (przynajmniej formalnie) z zachowaniem zabronionym przepisami ustawy z 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy - dalej k.k.s., jak i regulacjami ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - dalej u.o.r.
Jak wynika z art. 53 § 21 pkt 1 k.k.s., księgi rachunkowe mieszczą się w kodeksowym pojęciu „ksiąg". W myśl art. 53 § 23 k.k.s. księga wadliwa jest to księga prowadzona niezgodnie z przepisem prawa.

Z powyższych regulacji wynika zatem, że niedochowanie warunków formalnych związanych z prowadzeniem ksiąg jest „wadliwym prowadzeniem księgi".
Zgodnie z przepisami art. 48 § 1 k.k.s., kara grzywny może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, chyba że kodeks stanowi inaczej. Tak więc w 2015 r. kara grzywny za wykroczenie skarbowe to najmniej 175 zł, zaś maksymalna grzywna może wynieść 35.000 zł. Jeśli grzywna za wykroczenie skarbowe miałaby być nakładana mandatem karnym, to najniższa wysokość grzywny się nie zmienia, natomiast nie może ona przekraczać 3.500 zł.

Wymierzając karę grzywny lub nakładając ją mandatem karnym, uwzględnia się także stosunki majątkowe i rodzinne sprawcy oraz jego dochody i możliwości zarobkowe.
Natomiast zgodnie z art. 77 pkt 1 u.o.r., kto wbrew przepisom ustawy dopuszcza do nieprowadzenia ksiąg rachunkowych, prowadzenia ich wbrew przepisom ustawy lub podawania w tych księgach nierzetelnych danych, podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie. W tym zatem przypadku dopuszczenie do wadliwego (niezgodnego z u.o.r.) prowadzenia ksiąg jest przestępstwem (nie skarbowym, tylko „zwykłym")
Mamy tu zatem do czynienia ze zbiegiem przepisów k.k.s. oraz regulacji innej ustawy. To samo zachowanie wypełnia bowiem zarówno znamiona wykroczenia skarbowego z k.k.s., jak i przestępstwa określonego w innej ustawie.

Jak wynika z art. 8 k.k.s., przyjmuje się wtedy konstrukcję tzw. zbiegu idealnego. Zgodnie bowiem z przepisem, jeżeli ten sam czyn będący przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa lub wykroczenia określonego w przepisach karnych innej ustawy, stosuje się każdy z tych przepisów. Natomiast co do kary, to zgodnie z art. 8 § 2 k.k.s., wykonaniu podlega tylko najsurowsza z kar, co nie stoi na przeszkodzie wykonaniu środków karnych lub innych środków orzeczonych na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.

Środki karne i środki zabezpieczające oraz dozór stosuje się, chociażby je orzeczono tylko na podstawie jednego ze zbiegających się przepisów. W razie orzeczenia za zbiegające się czyny zabronione zakazów tego samego rodzaju lub pozbawienia praw publicznych, sąd stosuje odpowiednio przepisy o karze łącznej. W przypadku, gdy obok kary najsurowszej, podlegającej wykonaniu, orzeczono także karę grzywny, również ta kara podlega łącznemu wykonaniu; w razie orzeczenia obok kary najsurowszej kilku kar grzywny, łącznemu wykonaniu podlega tylko najsurowsza kara grzywny.