Obecnie obowiązująca Ordynacja podatkowa została uchwalona w 1997 r., tj. przeszło dwadzieścia lat temu. Od tego czasu istotnie zmieniło się otoczenie gospodarcze, a praktyka stosowania tej ustawy pokazała, że przez lata nastręczała ona wiele trudności interpretacyjnych zarówno podatnikom, jak i organom podatkowym. Przyszła więc kolej na zupełnie nową ustawę, która wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2019 r. Czas pokaże czy będzie ona wywoływać mniej sporów i wątpliwości niż obecna ustawa. Natomiast już teraz warto sprawdzić, jakie korzyści dla podatników przyniesie nowa Ordynacja podatkowa.
1. Przywrócenie terminu do złożenia zeznania podatkowego
Obecnie, jeżeli podatnik bez własnej winy spóźni się ze złożeniem deklaracji i zapłatą podatku, np. z uwagi na to, że ciężko zachorował i był hospitalizowany, nie ma możliwości wnioskowania o przywrócenie terminu do dokonania tych czynności. Oznacza to, że złożona deklaracja będzie uznana za złożoną po terminie, a zapłacony podatek będzie stanowił zaległość podatkową generującą konieczność zapłaty odsetek za zwłokę. Dodatkowo może to dla podatnika oznaczać konsekwencje karno-skarbowe. Dzieje się tak dlatego, że obecnie możliwe jest przywracanie wyłącznie terminów procesowych, natomiast nie ma możliwości przywracania tzw. terminów materialnoprawnych.
Zgodnie z nowymi przepisami organ podatkowy będzie mógł przywrócić również termin materialnoprawny pod warunkiem, że podatnik uprawdopodobni, iż uchybienie tego terminu nastąpiło bez jego winy oraz dopełni czynności, co do której pozostawał w zwłoce. Oznacza to, że w ww. sytuacji podatnik uzyska nowy termin do złożenia deklaracji oraz zapłaty podatku i jeżeli dopełni w tym terminie tych czynności, to nie poniesie konsekwencji w postaci odsetek czy też sankcji karno-skarbowych.
2. Korekta deklaracji nie tylko po zakończeniu kontroli podatkowej
Zgodnie z nowymi regulacjami podatnik zyska możliwość skorygowania deklaracji podatkowej również w toku postępowania podatkowego, a nie tylko, jak to ma miejsce dotychczas, po zakończeniu kontroli podatkowej. Termin na skorygowanie deklaracji będzie wynosił siedem dni i będzie skorelowany z terminem do wypowiedzenia się w sprawie zebranego w postępowaniu materiału dowodowego.
Organ podatkowy przed wydaniem decyzji będzie musiał poinformować podatnika o możliwości i terminie dokonania korekty. Jeśli podatnik zdecyduje się na skorygowanie deklaracji podatkowej, to w takim zakresie, w jakim korekta ta uwzględni nieprawidłowości, organ podatkowy będzie musiał umorzyć postępowanie podatkowe. W dodatku złożenie takiej korekty ograniczy odpowiedzialność karną-skarbową i konieczność zapłaty odsetek za zwłokę. Będzie to zatem rozwiązanie bardzo korzystne dla podatników.
3. Korzystniejsze zasady przedawnienia zobowiązań podatkowych
Obecnie okres przedawnienia wymiaru i poboru podatku wynosi 5 lat liczonych od końca roku podatkowego, w którym mija termin jego zapłaty i jest to dość długi okres. Zgodnie z nową ustawą termin przedawnienia wymiaru podatku wynosił będzie co do zasady 3 lata od dnia upływu terminu płatności lub powstania obowiązku podatkowego. W tym też czasie organy podatkowe będą uprawnione do wydania decyzji określającej lub ustalającej zobowiązanie podatkowe. Jeśli nie uczynią one tego w tym okresie, ulegnie ono przedawnieniu.
Zasady te nie dotyczą natomiast podatków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, w stosunku do których zachowany zostanie 5-letni okres przedawnienia.
Ustawa wprowadza też 5-letni termin poboru podatku, co oznacza, że jeśli organ podatkowy wyda stosowną decyzję przed upływem 3 lat, to będzie dysponował jeszcze 5-letnim terminem na wyegzekwowanie ustalonego tą decyzją podatku.
4. Drobne sprawy zostaną umorzone
Znane są sprawy, w których przedmiot sporu wynosi kilkanaście złotych i mimo że dla nikogo nie jest to opłacalne, to toczony jest w ich przedmiocie kosztowny spór. Na gruncie nowej ustawy fiskus nie będzie prowadził już postępowania w sprawie określenia wysokości podatku w drobnych sprawach, tj. takich, w których wysokość podatku nie przekroczy 50 zł. Jeśli takie będą właśnie wyniki ustaleń kontroli lub czynności sprawdzających, to postępowanie podatkowe nie będzie wszczynane. Jeżeli ustalenia takie nastąpią po wszczęciu postępowania podatkowego, fiskus będzie takie postępowanie umarzał. Jest to korzystna zmiana, aczkolwiek wydaje się, że kwota ta mogłaby być znacznie wyższa niż 50 zł.
5. Umowa podatkowa
W sprawach dowodowych możliwe będzie zawarcie umowy podatkowej z urzędem skarbowym. Taka sytuacja będzie mogła nastąpić m.in. w przypadku ustalania wartości nieruchomości. Obecnie, gdy wycena nieruchomości dokonana przez podatnika odbiega o 1/3 od tej, którą za prawidłową uważa fiskus, podatnik musi przedstawić wycenę biegłego. Teraz podatnik będzie mógł wynegocjować akceptowalny poziom takiej wyceny z przedstawicielami organów podatkowych i ustalić go w porozumieniu w formie umowy podatkowej. W podobny sposób będzie również można negocjować raty podatku czy wartość przeprowadzonej transakcji, gdy jest ona kwestionowana przez przedstawicieli fiskusa.
6. Umorzenie podatku, a nie tylko zaległości podatkowej
Obecnie można wystąpić wyłącznie o umorzenie zaległości podatkowej, co oznacza, że umorzeniu mogą podlegać tylko takie zobowiązania podatkowe, których termin płatności już upłynął. Jest to niekorzystne dla podatników, ponieważ oczekiwanie na upływ terminu powoduje ryzyko, że w razie odmowy umorzenia podatnik będzie musiał zapłacić nie tylko sam podatek ale również odsetki za zwłokę. Nowa Ordynacja podatkowa pozwala na umorzenie nie tylko zaległości podatkowej, ale również podatku. Możliwe zatem będzie wnioskowanie o taką ulgę jeszcze przed upływem terminu płatności podatku. Ulga ta będzie dostępna na podobnych zasadach, które obowiązują obecnie w zakresie zaległości podatkowej.
7. Zwrot sprawy do organu I instancji nie pogorszy sytuacji podatnika
Nowe przepisy wprowadzają wyraźny zakaz wydawania przez organ pierwszej instancji decyzji pogarszającej sytuację podatnika. Dotyczy to przede wszystkim przypadków, gdy po wydaniu decyzji przez organ pierwszej instancji i jej zaskarżeniu przez podatnika, decyzja ta jest uchylana, a sprawa zwracana temu organowi do ponownego rozpatrzenia. W takim przypadku, po ponownym rozpatrzeniu sprawy, organ pierwszej instancji nie będzie mógł wydać decyzji bardziej dla podatnika niekorzystnej, niż ta, którą wydał pierwotnie.
8. Przyspieszone postępowanie dla prostych spraw
Nowa Ordynacja podatkowa wprowadzi nowy typ postępowania, tzw. postępowanie uproszczone, które będzie można stosować w sprawach, w których nie ma sporu między podatnikami a przedstawicielami fiskusa. Pozwoli to na szybsze rozstrzyganie prostych spraw podatkowych. Ma ono dotyczyć przede wszystkim spraw, które można będzie rozstrzygnąć na podstawie dowodów przedstawionych przez stronę łącznie z wnioskiem o wszczęcie postępowania, faktów powszechnie znanych, faktów znanych z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie. Drugi warunek dotyczy kwoty sporu. Ma ono być możliwe w sprawach do 5000 zł. Przy czym warunków tych nie trzeba spełniać łącznie. Wystarczy zatem spełnienie jednego z nich, by możliwe było rozstrzygnięcie sprawy w trybie uproszczonym.
9. Skarga do sądu bez odwołania
Nową instytucją będzie możliwość złożenia skargi do sądu administracyjnego na decyzję organu pierwszej instancji bez konieczności składania odwołania. Skorzystanie z niej będzie wymagało jednak akceptacji sposobu przeprowadzenia postępowania przez organ podatkowy i faktów, które organ uznał za udowodnione oraz dowodów, którym organ dał wiarę. Innymi słowy, tych elementów nie będzie można kwestionować w skardze. Jeśli podatnik będzie miał do nich zastrzeżenia, to nadal będzie musiał najpierw złożyć odwołanie, a dopiero później skargę do sądu.
10. Uregulujesz podatek za inną osobę
Zgodnie z nowymi regulacjami inna osoba będzie mogła zapłacić za podatnika nie tylko podatek, ale również zaległość podatkową, odsetki za zwłokę, koszty postępowania podatkowego oraz koszty upomnienia. Proponuje się także podniesienie limitu płatności podatku za podatnika z 1000 zł do 5000 zł.
Powyższe zmiany należy uznać za bardzo korzystne dla podatników. Jednak z oceną nowej Ordynacji podatkowej trzeba będzie jeszcze trochę poczekać, a kluczową kwestią będzie to czy stanie się ona bardziej przejrzystym j jednoznacznym aktem prawnym dla podatników i organów podatkowych, który pozwoli na unikanie niepotrzebnych, długotrwałych i kosztownych sporów.
Kamil Mysłek
Autor jest ekspertem w Dziale Doradztwa Podatkowego BDO Sp. z o.o.
