Nadrzędne zasady rachunkowości budżetowej
Jak wynika z artykułu 40 ustęp 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych (Dz.U.2017.2077 j.t. z p.zm.) jednostki sektora finansów publicznych prowadzą rachunkowość zgodnie z przepisami o rachunkowości, z uwzględnieniem zasad określonych w niniejszej ustawie. Sektor finansów publicznych tworzą, zgodnie z artykułem 9 ustawy o finansach publicznych następujące formy:
- organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały;
- jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
- związki metropolitalne;
- jednostki budżetowe;
- samorządowe zakłady budżetowe;
- agencje wykonawcze;
- instytucje gospodarki budżetowej;
- państwowe fundusze celowe;
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;
- Narodowy Fundusz Zdrowia;
- samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
- uczelnie publiczne;
- Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
- państwowe i samorządowe instytucje kultury;
- inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego.
Jednakże nie wszystkie jednostki sektora finansów publicznych stosują te same przepisy w zakresie rachunkowości. Wynika to z zapisów artykułu 80 ustęp 1 ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz.U.2018.395 j.t. z p.zm). Do jednostek, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o rachunkowości, nie stosuje się przepisów rozdziałów 5, 6 i 7 ustawy o rachunkowości. Oznacza to, iż wszystkie gminy, powiaty, województwa i ich związki, a także państwowe i samorządowe jednostki budżetowe oraz samorządowe zakłady budżetowe, prowadzą specyficzną rachunkowość, zwaną rachunkowością budżetową, i nie stosują przepisów rozdziałów 5, 6 i 7 ustawy o rachunkowości.
System rachunkowości budżetowej opiera się zatem na przepisach ustawy o rachunkowości i określonych w niej zasadach nadrzędnych rachunkowości, oraz na przepisach ustawy o finansach publicznych i delegacjach ustawowych w niej zawartych.
W artykule 40 ustęp 4 ustawy o finansach publicznych znajduje się delegacje ustawowa dla Ministra Finansów, aby Minister Finansów określi w drodze rozporządzeń (i zarządzenia) uwzględniając potrzebę zapewnienia przejrzystości planów kont oraz charakter działalności prowadzonej przez te jednostki:
- szczególne zasady rachunkowości dotyczące ewidencji wykonania budżetu, ewidencji wykonania budżetu w układzie zadaniowym, ewidencji aktywów trwałych stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, wyceny poszczególnych składników aktywów i pasywów, zasady sporządzania sprawozdań finansowych oraz odbiorców tych sprawozdań oraz plany kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej,
- zasady rachunkowości oraz plany kont dla organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego,
- w drodze zarządzenia - zasady rachunkowości oraz plany kont dla organów podatkowych podległych Ministrowi Finansów, w zakresie poboru i rozliczenia podatków, opłat, wpłat z zysku przedsiębiorstw państwowych, jednoosobowych spółek Skarbu Państwa oraz banków państwowych, a także innych niepodatkowych należności budżetowych, do których poboru, ustalania lub określania są uprawnione organy podatkowe
Wypełniając delegację ustawową na podstawie art. 40 ust. 4 pkt 1 lit. a ustawy o finansach publicznych w dzienniku ustaw z 13 października 2017 roku opublikowano rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 13 września 2017 roku w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.2017.1911 z p.zm.), które stanowi oprócz przepisów ustawy io rachunkowości i przepisów ustawy o finansach publicznych podstawowy akt normujący zasady prowadzenia rachunkowości budżetowej w Polsce. Przepisy nowego rozporządzenia mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych sporządzonych za rok 2018, a samo rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2018 roku.
Cały artykuł do pobrania w formacie pdf poniżej.
Tomasz Wojtania, niezależny konsultant z dziedziny finansów publicznych oraz rachunkowości i sprawozdawczości budżetowej.
